&;Anna Bek 2006
Astronomia - to nauka o ciałach niebieskich, należąca do najstarszych nauk przyrodniczych, ponieważ ściśle powiązana była z potrzebami życia codziennego ( rachubą czasu, orientacją na lądzie i morzu ).
1. Babilończycy stworzyli prymitywny model budowy świata. Ziemię uważali za wypukłą wyspę oblaną tzw.oceanem dolnym i przykryta jak kloszem, sklepieniem niebieskim ponad którym, znajdowały się wody tzw.oceanu górnego.W głębi Ziemi mieścił się pałac Zmarłych.
Greckie wyobrażenie światabyły naiwne. Uważano, że Ziemia jest płaska, a w najlepszym razie-wypukła. Wyobrażano sobie Ziemię pływającą na bezkresnym oceanie, Ziemię umieszczoną na grzbietach trech wielorybów pływających po oceanie, Ziemię unoszoną na grzbietach słoni, które stoją na ogromnym żółwiu.
2. Pierwsze dowody o kulistości Ziemi:
a) Pitagoras ( V w p.n.e. )-pierwszy wypowiedział zdanie, że Ziemia jest kulą.
b) Arystoteles ( IV w p.n.e. )-ugruntował zdanie iż, Ziemia jest kulą, spoczywającą nieruchomo w środku świata.
c) Eratostenes ( III w p.n.e. )-przyjął założenie że, Ziemia ma kształt kuli i próbował określić jej rozmiary.
3. W czasach nowożytnych, najpierw dzięki pracą I.Newtona udowodniono że, Ziemia nie jest kulą. Nie jest także elipsoidą. Bryła Ziemi nieposiada odpowiednika w jakiejś znanej bryle geometrycznej. Nosi ona nazwę geoidy.
Elipsoida-obrotowa, spłaszczona kształtem i rozmiarami, najbardziej zbliżona do rzeczywistej figury Ziemi.
Geoida-teoretyczna powierzchnia stałego potencjału siły ciężkości i pokrywająca się z powierzchnią mórz i oceanów Ziemi.Kształt geiody zbliżony jest do elipsiody obrotowej.
4. Teoria heliocentryczna-teoria budowy układu słonecznego ( III w p.n.e. ) w/g której Słońce jest centralnym ciałem układu, dookoła którego krążą planety w tym także Ziemia. Jakkolwiek już Arystrach z Samos był wyznawcą tej teoriiheliocenrtycznej, to jednak została ona na wiele wieków zarzucona, dopiero w XVI w. M.Kopernik podał jej pełne sformuowanie.
Teoria geocentryczna-teoria budowy Wszechświata w/g której nieruchoma Ziemia znajduje się w środku ( centrum ) a dookoła niej krążą Słońce, planety, Księżyc i gwiazdy, wyłożona przez Ptolemeusza ( II w p.n.e. ). W jego modelu kazda planeta krąży po małym kółku zwanym epicyklem a dopiero środek epicykla obiega Ziemię po kole zwanym deferentem.
Gwiazdy-obiekty astronomiczne, do których należą m.in.Słońce, są kulam gazowymi, świecą w wyniku zachodzących w nich reakcjach termojądrowych. Najbliższe gwiazdy to: Słońce, Proxima Centauri, Toliman, gwiazda Bernarda i Wolf 359.
Planety-ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdy, nie mają własnych źródeł energii i świecą odbitym światłem gwiazdy.
Galaktyki-układ miliardów gwiazd i materii międzygwiazdowej, powiązanych ze sobą grawitacyjnie.
Droga mleczna-mglista, jasna wstęga, na nocnym niebie dobrze widoczna w pogodne noce bezksiężycowe, jest wynikiem świecenia miliardów gwiazd naszej galaktyki.
Sfera niebieska-kula niebieska, firmament, sfera o dowolnym promieniu w której środku znajdije się obserwator i na której pozornie znajdują się ciała niebieskie.
Sklepienie nieba-pozorne sklepienie otaczające obserwatora na tle którego obserwuje się ciała niebieskie.
Małe ciała Układu Słonecznego to pozostałości tworzywa i procesów zachodzących ponad 4,5 miliarda lat temu. Dzielimy je na:
a) planetoidy,
b) komety,
c) meteoroidy.
Planetoidy-to ciała Układu Słonecznego o bardzo nieregularnych kształtach i rozmiarach rzędu kilometru, które znajduja się w pasie głównym między orbitą Marsa i Jowisza ( jest to rejon przestrzeni okołosłonecznej ). Obiegają one Słońce, bardzo często po orbitach kołowych a ich średni okres obiegu wokół Słońca wynosi 4,5 roku zaś ich średnia odległość od Słońca 3 razy przewyższa odległość Ziemi od Słońca.
Komety-ciała niebieskie znajdujące się głównie w obszarze pasa Kuipera i obłoku Oorta. Zbudowane są głównie z zamrożonych gazów (wodór, tlen, amoniak, metan )lodu i bryłek materii meteorytowej ( nikiel, magnez, węgiel, krzem ). Poruszają się one po torach eliptycznych ( komety krótkookresowe )lub po parabolach i hiperbolach ( komety jednojawieniowe ). W wyglądzie komet wyróżniamy jądro (średnica ok. kilku km ), głowę ( tzw.otoczka pyłowo-gazowa rzędu kilkaset tyś km ) i warkocz ( od 10 do 100 mln km długości ).
Meteoroidy-to najmniejsze ciała w Układzie Słonecznym, które ze względu na skład chemiczny dzielimy na: żelazne, kamienne oraz kamienno-żelazne. Nieliczne spośród nich trafią do atmosfery Ziemi a jeszcze mniej jest w stanie przetrwać przelot i spaść na powierzchnię Ziemi jako meteoryt.
1.Jednostki odległości obowiązujące w astronomii:
a) 1 jednostka astronomiczna ( jest to średnia odległość Ziemi od Słońca ); symbol: 1 Au=149,6 mln km
b) 1 rok świetlny ( jest to odległość jaką przebywa światło w ciągu jednego roku ziemskiego ) ; 1 rok świetlny=300 000 tyś km/s.
c) 1 parsek ( jest to odległość z jakiej pod kątem 1 s widać 1 jednostkę astronomiczną ); 1 Pc=3,0857*1011km.
2. Skala wielkości we Wszechświecie:
Jeżeli Słońce jest ziarnkiem maku to ziemia jest pyłkiem, która porusza się wokół Słońca w odległości 10 cm, Pluton natomiast krążył by w odległości 4 m zaś najbliższa gwiazda w odległości 27 km. Nasza Galaktyka wtedy zajmowałaby obszar wielkości orbity.
Merkury-posiada średnicę 4878 km i okrąża Słońce w ciągu 88 dni w odległości 60 milionów km, obracając się co 58,65 dni.
Wenus-posiada średnicę 12 104 km i okrąża Słońce w ciągu 225 dni w odległości 108 milionów km, obracając się co 243 dni. Kręci się w przeciwną stronę niż inne planety.
Ziemia-ma średnicę 12 756 km i okrąża Słońce w ciągu 365,25 dni w odległości 149,6 milionów km, obracając się co 23,93 godziny. Księżyc obraca się co 27,3 dnia.
Mars-ma 6794 km średnicy i okrąża Słońce w ciągu 228 milionów km, obracając się co 24,62 godziny. Posiada nieco mniejsza gęstość niż Ziemia.
Jowisz-to największa z planet: ma średnicę 142 800 km. Potrzebuje prawie 12 lat na okrążenie Słońca w odległości 778 milionów km, ale obraca się co 9,8 godziny, co oznacza, że porusza się z prędkością ponad 45 000 km/godz. Posiada zaledwie jedną czwartą gęstości Ziemi, ponieważ złożony jest główniw z gazu.
Saturn-ma orbitę 120 000 km i okrąża Słońce w ciągu 30 lat w odległości 1427 milionów km, obracając się co 10,6 godzin. Jest osiem razy mniej gęsty od Ziemi.
Uran-ma średnicę 51 800 km i okrąża Słońce w czasie 84 lat w odległości 2870 mln km, obracając się co 16,3 godziny.
Neptun-ma średnicę 49 500 km i okrąża Słońce w czasie 165 lat w odległości 4497 mln km, obracając się co 18,2 godziny.
Pluton-jest najmniejszą planetą-ma 2500 km średnicy i okrąża Słońce w czasie 250 lat w przeciętnej odległości 5900 mln km, obracając się co 6,4 dni.
Czarna dziura-ciało o niewielkiej powierzchni ale bardzo dużej sile grawitacyjnej, dlatego ciała niebieskie dostające się w obszar czarnej dziury nie mogą wydostać się z jej wnętrza ( prędkość musiałaby przekroczyć wartość prędkości światła ). Przyjmuje się że, jedna czarna dziura przypada na około 10tyś gwiazd stąd nasza Galaktyka posiada około 1mln czrnych dziur.
Galaktyka-skupisko wielu miliardów gwiazd, planet, obłoków gazu i pyłu.
Budowa naszej Galaktyki:
Nasza Galaktyka ( droga mleczna ) liczy ok. 2*1011gwiazd o różnej jasności. Droga mleczna należy do galaktyk spiralnych ze śladami poprzeczki w środku. Jej jasność określana jest jako -20,5 mag [ wielkości gwiazdowej ] tzn.2*1010jasności Słońca. Jej masa wynosi około 2*1011mas Słońca i w dużej mierze zgromadzona jest w jej jądrze. 95% masy naszej Galaktyki przypada na gwiazdy, natomiast tylko 5% to gaz międzyplanetarny. Gwiazdy należące do naszej Galaktyki zostały podzielone na dwie grupy tzw. pierwszą i drugą populacją. Pierwsza populacja to gwiazdy młode zawierające dużo pierwiastków ciężkich, obiegające centrum galaktyki po orbitach kołowych. Populacja druga to zaś gwiazdy stare, zawierające małe ilości pierwiastków ciężkich.